Tłumaczenie – etymologia słowa

Tłumaczenie to przełożenie tekstu na język inny język oryginału. Tłumaczyć można zarówno tekst pisany, jak i wypowiedź ustną. Tłumaczenie to zarówno proces, w wyniku którego powstaje tekst/wypowiedź w innym języku, jak i efekt tego procesu.

Bardzo ciekawa jest etymologi słowa tłumaczenie. Słowo to najprawdopodobniej powstało od słowa tłumacz (a nie odwrotnie), które z kolei pochodzi od tureckiego słowa dilmac. Dilmac to po turecku nikt inny, jak znawca języka – „tyl” bowiem to język, natomiast „mac”, jak łatwo się domyślić oznacza znawcę. Co ciekawe, w wielu językach słowiańskich znaleźć można to zapożyczenie. W języku chorwackim – tłumacz to tumac, w języku czeskim zaś – tlumocnik. Najpewniej to właśnie z języków słowiańskich Niemcy zapożyczyli swoje słowo Dolmetscher (tłumacz ustny), gdyż fonetycznie rzecz biorąc Dolmetscher brzmi jak tlumaczer. Również w języku węgierskim słowo tłumacz brzmi podobnie jak w języku polskim – mianowicie tomacs. Część etymologów przypuszcza, że to także zapożyczenie z języków słowiańskich, ale większość skłania się ku teorii, że Węgrzy zapożyczyli je podobnie jak Polacy bezpośrednio od Turków.

W języku polskim synonimami słowa tłumaczenie są słowa: przekład, translacja, przełożenie. Z tym, że warto pamiętać, że przekład i tłumaczenie zazwyczaj bywają inaczej rozumiane. Mianowicie, słowo przekład ma znaczenie zdecydowanie węższe niż tłumaczenie. Używa się bowiem głównie mówiąc o przekładzie teksów literackich. Natomiast słowo tłumaczenie ma szerokie znacznie, obejmujące zarówno teksty z różnych dziedzin, jaki tłumaczenie wypowiedzi ustnych. Z kolei słowo translacja – to spolszczone słowo łacińskie „translatio”, które oznacza przenoszenie czegoś przez coś lub na drugą stronę. W języku polskim, występują także, zaczerpnięte z języka greckiego słowa metafraza oraz parafraza. Pierwsze słowo oznacza przełożenie wypowiedzi lub tekstu dosłownie, tak aby przekazać dokładnie treść, bez względu na walory artystyczne, zaś parafraza to powiedzenie czegoś innymi słowami.